Hiểu sâu Ánh sáng trong quay phim nghệ thuật điện ảnh

Ánh sáng trong quay phim điện ảnh không chỉ là một yếu tố kỹ thuật mà còn là ngôn ngữ nghệ thuật quan trọng. Nó giúp tạo cảm xúc, dẫn dắt câu chuyện và làm nổi bật chi tiết mà đạo diễn muốn nhấn mạnh. Một nhà quay phim giỏi không chỉ biết cách sử dụng ánh sáng trong quay phim mà còn hiểu cách ánh sáng tác động đến tâm lý người xem. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào vai trò của ánh sáng trong quay phim điện ảnh, các kỹ thuật bố trí cơ bản, ứng dụng thực tế trong ngành công nghiệp điện ảnh.

Tầm quan trọng của ánh sáng trong quay phim

Ánh sáng định hình cảm xúc

Ánh sáng trong quay phim điện ảnh được ví như “chiếc bút vẽ” của các nhà quay phim. Ánh sáng có thể biến đổi cảm xúc của một cảnh quay từ ấm áp và hạnh phúc sang lạnh lẽo và đầy lo âu. Ví dụ, ánh sáng mềm mịn với tông màu ấm thường được dùng trong các cảnh quay gia đình hạnh phúc, trong khi ánh sáng cứng với bóng tối đậm nét lại gợi sự căng thẳng và bí ẩn.

Tạo chiều sâu và bố cục khung hình

Ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo chiều sâu và cấu trúc cho khung hình. Việc sử dụng ánh sáng từ nhiều góc độ khác nhau giúp hình ảnh trở nên sống động, đồng thời nhấn mạnh được các chi tiết quan trọng.

Gắn kết câu chuyện

Ánh sáng giúp dẫn dắt người xem theo câu chuyện mà đạo diễn muốn kể. Từ cách ánh sáng chiếu lên diễn viên đến cách làm nổi bật môi trường xung quanh, tất cả đều góp phần tạo nên sự liền mạch và hấp dẫn cho bộ phim.

Tìm hiểu ngay các yếu tố ánh sáng và vai trò, đặc điểm như sau:

KEY LIGHT – NGUỒN SÁNG CHÍNH

Nguồn sáng chính là yếu tố quan trọng trong ánh sáng trong quay phim, đóng vai trò như nguồn sáng chủ đạo của toàn bộ cảnh quay. Đây là nguồn ánh sáng có cường độ mạnh nhất, được thiết lập đầu tiên và thường hướng trực tiếp vào chủ thể hoặc diễn viên, giúp làm nổi bật họ trong khung hình.

Điểm lưu ý:



• Không nên đặt nguồn sáng chính quá gần máy quay vì điều này dễ làm cho cảnh quay trở nên phẳng và thiếu chiều sâu.
• Nếu đặt nguồn sáng chính lệch sang một bên hoặc phía sau diễn viên, ánh sáng sẽ tạo ra hiệu ứng bí ẩn, tăng thêm tính kịch tính cho cảnh quay.
• Nguồn sáng chính là một trong ba yếu tố cốt lõi trong bố cục ánh sáng ba điểm, hỗ trợ tạo ra khung hình có chiều sâu và ấn tượng.

FILL LIGHT – NGUỒN SÁNG PHỤ

Nguồn sáng phụ được sử dụng để làm mềm và giảm bóng đổ do nguồn sáng chính tạo ra, giúp tổng thể khung hình trở nên hài hòa hơn. Nguồn sáng này thường được đặt đối diện với nguồn sáng chính và có cường độ ánh sáng thấp hơn.

Điểm lưu ý:

• Chức năng chính của nguồn sáng phụ là khử bóng đổ từ nguồn sáng chính. Vì vậy, nguồn sáng phụ cần nhẹ, không thu hút quá nhiều sự chú ý.
• Nguồn sáng phụ đặt gần máy quay hơn sẽ giúp giảm bóng đổ hiệu quả.
• Nếu không có thiết bị chuyên dụng, bạn có thể sử dụng một tấm phản chiếu (reflector) đặt ở góc đối diện với nguồn sáng chính. Ánh sáng từ nguồn chính sẽ được phản xạ lại và chiếu sáng chủ thể một cách tự nhiên.
• Tỉ lệ key/fill: Đây là thước đo mức độ tương quan giữa nguồn sáng chính và nguồn sáng phụ. Ví dụ, tỉ lệ 2:1 có nghĩa là nguồn sáng phụ có cường độ bằng một nửa so với nguồn sáng chính.

Xem thêm: Bật mí các góc quay trong điện ảnh

BACK LIGHT – NGUỒN SÁNG NGƯỢC

Nguồn sáng ngược được đặt phía chủ thể, thường ở vị trí cao hơn, nhằm tạo ra hiệu ứng tách chủ thể ra khỏi nền và làm nổi bật hình dạng của họ. Đây là yếu tố không thể thiếu trong bố trí ánh sáng trong quay phim, giúp tăng chiều sâu và sự nổi bật của hình ảnh.

Điểm lưu ý:

• Ánh sáng mặt trời: Dù ánh sáng mặt trời trực tiếp đôi khi quá gắt để làm nguồn sáng chính, nhưng khi dùng làm nguồn sáng ngược, nó có thể mang lại hiệu ứng ấn tượng.
• Khi sử dụng ánh sáng mặt trời làm nguồn sáng ngược, hãy kết hợp với một tấm phản chiếu hoặc bảng trắng để làm dịu ánh sáng chiếu lên chủ thể.
• Để tạo phong cách silhouette (ngược sáng), chỉ cần lấy ánh sáng từ nguồn sáng ngược, đồng thời loại bỏ các nguồn sáng chính và phụ.
• Nếu đặt nguồn sáng ngược ở một góc đặc biệt để chiếu sáng một phần gương mặt, ánh sáng này được gọi là kicker, tạo hiệu ứng đặc biệt cho chủ thể.
• Loại đèn phổ biến như ARRI 150 thường được sử dụng làm nguồn sáng ngược để tăng cường độ nổi bật của cảnh quay.

SIDELIGHT – ÁNH SÁNG BÊN

Ánh sáng bên, đúng như tên gọi, là loại ánh sáng chiếu từ hai bên, song song với diễn viên hoặc chủ thể trong khung hình. Đây là một kỹ thuật chiếu sáng phổ biến trong ánh sáng trong quay phim, mang đến cảm giác chiều sâu và tạo nên sự kịch tính mạnh mẽ. Ánh sáng bên thường được sử dụng để làm nổi bật chủ thể thông qua sự tương phản giữa vùng sáng và bóng tối, đặc biệt phù hợp với phong cách Chiaroscuro – một kỹ thuật từ hội họa cổ điển, sử dụng độ tương phản để làm nổi bật hình khối và không gian.

Điểm quan trọng:

• Để tạo hiệu ứng điện ảnh với ánh sáng bên, bạn nên giảm thiểu hoặc loại bỏ nguồn sáng phụ. Nếu có, hãy giữ tỉ lệ chính/phụ ở mức rất thấp, chẳng hạn 8:1, để ánh sáng bên trở thành điểm nhấn chính.
• Kỹ thuật này lý tưởng để nhấn mạnh texture (kết cấu bề mặt) của chủ thể hoặc không gian, giúp khung hình trở nên sống động hơn.

PRACTICAL LIGHT – NGUỒN SÁNG THỰC TẾ

Nguồn sáng thực tế là những nguồn ánh sáng xuất hiện trực tiếp trong cảnh quay, chẳng hạn như đèn bàn, đèn neon, nến, hay đèn xe. Đây không chỉ là một yếu tố bổ sung ánh sáng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên không khí và tính chân thực cho cảnh quay.

Điểm quan trọng:

• Sử dụng linh hoạt: Những nguồn sáng thực tế như đèn bàn trong phim Goodfellas không chỉ chiếu sáng mà còn tăng chiều sâu cho cảnh quay.
• Kỹ thuật chỉnh sáng: Nếu nguồn sáng thực tế không đủ sáng hoặc quá gắt, bạn có thể sử dụng diffusion gel để điều chỉnh độ sáng phù hợp.
• Ứng dụng: Ví dụ, nến có thể được dùng để tạo ánh sáng lãng mạn hoặc bí ẩn. Tuy nhiên, nếu ánh sáng từ nến không đủ, hãy kết hợp thêm ánh sáng giả lập nhưng đảm bảo đồng bộ về nhiệt độ màu.

BOUNCE – PHẢN CHIẾU

Phản chiếu ánh sáng là kỹ thuật tận dụng các bề mặt để làm sáng chủ thể hoặc khung hình mà không cần thêm nguồn sáng trực tiếp. Đây là một trong những kỹ thuật hữu dụng và tiết kiệm nhất trong ánh sáng trong quay phim, được sử dụng để làm sáng vùng tối một cách tự nhiên.

Điểm quan trọng:

• Dụng cụ cần thiết: Tấm bảng trắng hoặc tấm lụa là những ng cụ phổ biến nhất để phản chiếu ánh sáng. Ngoài ra, tường hoặc trần nhà sáng màu cũng có thể được tận dụng.
• Hiệu quả phản chiếu: Một tấm bảng xốp trắng với bề mặt lì sẽ tạo ánh sáng phản chiếu mềm mịn, phù hợp cho các cảnh quay chân dung. Trong khi đó, bề mặt bạc thường tạo ánh sáng gắt hơn, phù hợp để nhấn mạnh các chi tiết hoặc vùng sáng mạnh.

Ứng dụng đa dạng: Ánh sáng phản chiếu có thể được sử dụng như nguồn sáng chính, nguồn sáng phụ, hoặc nguồn sáng ngược, tùy thuộc vào cách bố trí và nhu cầu của cảnh quay.

Xem thêm: Khám phá bố cục cảnh quay

SOFT LIGHT – ÁNH SÁNG MỀM MỊN

Ánh sáng mềm mịn là một khái niệm mô tả kích thước của nguồn sáng so với chủ thể, thay vì vị trí của nó. Loại ánh sáng này được tạo ra từ một nguồn sáng lớn hoặc thông qua các tấm tản sáng, mang đến bóng đổ nhẹ nhàng, mịn màng. Trong nhiều trường hợp, nếu ánh sáng đủ mềm, bóng đổ gần như hoàn toàn biến mất. Đây là kỹ thuật rất phổ biến trong ánh sáng trong quay phim, đặc biệt khi mục tiêu là tạo ra cảm giác tự nhiên và dễ chịu cho khung hình.

HARD LIGHT – ÁNH SÁNG CỨNG

Trái ngược với ánh sáng mềm, ánh sáng cứng tạo ra bóng đổ sắc nét với đường nét rõ ràng. Loại ánh sáng này thường xuất hiện từ nguồn sáng nhỏ, chẳng hạn như ánh sáng mặt trời giữa trưa hoặc đèn chiếu điểm. Trong ánh sáng trong quay phim, ánh sáng cứng ít được ưa chuộng vì dễ gây cảm giác gắt và thiếu tự nhiên.

Điểm quan trọng:



• Ánh sáng trực tiếp từ mặt trời là một ví dụ điển hình về ánh sáng cứng, nhưng có thể được làm dịu bằng cách sử dụng tấm tản sáng.
• Nguồn sáng nhỏ (so với chủ thể) thường tạo ra ánh sáng cứng, trong khi nguồn sáng lớn lại mang đến ánh sáng mềm.
• Việc chuyển đổi giữa ánh sáng cứng và mềm có thể tạo ra hiệu ứng khác biệt rõ rệt cho khung hình. Ví dụ, khi quay phim ngắn, đoàn làm phim có thể phải chờ mây che nắng để giảm độ gắt từ ánh sáng mặt trời.

HIGH KEY – PHONG CÁCH SÁNG NỔI BẬT

High Key là một phong cách ánh sáng phổ biến, tạo nên khung hình sáng rõ với bóng đổ gần như không tồn tại. Phong cách này thường được thực hiện bằng cách sử dụng nhiều nguồn sáng phụ để chiếu sáng đều các khu vực trong cảnh quay. Trong lịch sử điện ảnh, High Key xuất hiện rộng rãi trong các bộ phim kinh điển Hollywood, đặc biệt là phim hài và nhạc kịch.

Điểm quan trọng:

• Phong cách High Key thường không có bóng đổ hoặc chỉ có rất ít.
• Đôi khi, khung hình có thể bị cảm giác dư sáng ở một số vị trí.
• Phong cách này thường được sử dụng trong quảng cáo mỹ phẩm, sitcom, hoặc video ca nhạc để mang lại cảm giác vui tươi, tích cực.

LOW KEY – PHONG CÁCH TỐI BÍ ẨN

Ngược lại với High Key, Low Key là phong cách ánh sáng tập trung vào bóng tối, với rất ít hoặc hoàn toàn không sử dụng nguồn sáng phụ. Phong cách này thường được dùng để tạo ra không khí căng thẳng, bí ẩn, đặc biệt phổ biến trong phim kinh dị và phim giật gân.



Điểm quan trọng:

• Low Key thường chỉ sử dụng một nguồn sáng duy nhất, tập trung vào việc tạo bóng tối để làm nổi bật cảm xúc.
• Tỉ lệ ánh sáng chính/phụ cao, thường là 8:1 hoặc hơn, giúp nhấn mạnh tương phản mạnh mẽ trong khung hình.
• Ánh sáng cứng thường được ưu tiên sử dụng để tăng cườngthị giác trong phong cách Low Key.

MOTIVATED LIGHTING – CHIẾU SÁNG GIẢ LẬP

Chiếu sáng giả lập là kỹ thuật sử dụng nguồn sáng thực tế để tái hiện hoặc mô phỏng nguồn sáng tự nhiên hoặc nguồn sáng có trong cảnh quay. Ví dụ, nếu một nhân vật đang đi trong đêm và ánh sáng mặt trăng không đủ sáng để chiếu rõ chủ thể, bạn sẽ dùng một nguồn sáng giả lập (như đèn chiếu) để tạo hiệu ứng ánh sáng mặt trăng, dù nguồn sáng này không xuất hiện trong khung hình. Kỹ thuật này giúp duy trì cảm giác chân thực trong khung hình mà vẫn đáp ứng yêu cầu về ánh sáng trong quay phim.

Điểm quan trọng:

1. Lập kế hoạch chiếu sáng từ sớm: Hãy xác định nguồn sáng giả lập cần thiết ngay khi lên kế hoạch quay. Ví dụ, nếu cảnh quay có ánh sáng cửa sổ vào buổi sáng nhưng bạn phải quay vào ban đêm, việc sử dụng gel ánh sáng để điều chỉnh màu sắc là rất cần thiết.
2. Chuẩn bị đủ thiết bị: Hãyluôn mang theo các loại gel ánh sáng phù hợp để điều chỉnh nhiệt độ màu, khớp giữa nguồn sáng giả lập và ánh sáng thực tế.l
3. Khớp tính chất ánh sáng: Nguồn sáng giả lập cần phải giống với nguồn sáng tự nhiên hoặc nguồn sáng thực tế mà nó đang mô phỏng. Ví dụ, ánh sáng mặt trăng thường có nhiệt độ màu thấp hơn, nếu dùng ánh sáng 5600K sẽ khiến cảnh quay trông thiếu tự nhiên.

AVAILABLE LIGHT – ÁNH SÁNG SẴN CÓ

Ánh sáng sẵn có là nguồn sáng tự nhiên hoặc nguồn sáng đã có sẵn tại hiện trường quay, chẳng hạn như ánh sáng mặt trời, đèn đường, hoặc ánh sáng từ biển hiệu neon. Loại ánh sáng này thường được tận dụng để tiết kiệm thời gian và tăng tính thực tế cho cảnh phim, nhưng cũng đòi hỏi người quay phim phải tinh chỉnh cẩn thận.

Điểm quan trọng:

1. Theo dõi thời tiết và ánh sáng tự nhiên: Nếu bạn sử dụng ánh sáng mặt trời làm nguồn sáng chính, hãy chú ý đến vị trí và sự thay đổi của mặt trời trong ngày để tránh làm mất sự nhất quán trong cảnh quay.
2. Sử dụng giờ vàng: Sáng sớm và chiều tà là thời điểm lý tưởng để tận dụng ánh sáng mềm mịn từ mặt trời. Thời gian này thường được gọi là "giờ vàng" (golden hour), khi ánh sáng tự nhiên tạo ra hiệu ứng dịu dàng và ấm áp.
3. Thời gian là yếu tố then chốt: Mặt trời thay đổi rất nhanh về cường độ và nhiệt độ màu khi tiến về chiều tối. Hãy tận dụng thời gian này một cách khéo léo để đạt được ánh sáng mong muốn.

Học dựng phim chuyên nghiệp tại Green Academy

Nếu bạn đang tìm kiếm một lộ trình bài bản để làm chủ nghệ thuật dựng phim, Green Academy chính là điểm đến lý tưởng. Khóa học Dựng phim chuyên nghiệp tại Green Academy không chỉ cung cấp nền tảng vững chắc về kỹ năng dựng phim mà còn giúp bạn tiếp cận sâu hơn với các kỹ thuật ánh sáng trong quay phim và những công cụ chuyên ngành cần thiết để tạo ra những sản phẩm đầy tính nghệ thuật.

Lộ trình học dựng phim tại Green Academy:



• Thời gian học: Chương trình đào tạo kéo dài trong 7-9 tháng, với 100% thời lượng thực hành.
• Kiến thức nền tảng: Khóa học bắt đầu từ những bước cơ bản như kỹ thuật quay, ánh sáng trong quay phim, hậu kỳ video.
• Học công cụ chuyên nghiệp: Thành thạo các phần mềm dựng phim hàng đầu như Adobe Premiere Pro, After Effects, và áp dụng trí tuệ nhân tạo (A.I) vào hậu kỳ.
• Làm quen quy trình sản xuất: Học cách lên ý tưởng, biên kịch, quay phim và xử lý hậu kỳ để hoàn thiện sản phẩm.
• Dự án thực tế: Học viên sẽ tham gia được vào các dự án thực tế, áp dụng kiến thức đã học để tạo ra video quảng cáo, MV ca nhạc, phim ngắn hoặc video thương mại chuyên nghiệp sau khi ra trường.
• Khả năng làm việc ngay: Với sự hướng dẫn từ đội ngũ giảng viên là các chuyên gia trong ngành, bạn sẽ sẵn sàng làm việc trong các công ty sản xuất phim, agency quảng cáo, hoặc tự tin trở thành freelancer chuyên nghiệp.
• Chứng nhận giá trị: Sau khi hoàn thành khóa học, học viên sẽ nhận được chứng chỉ từ Green Academy, giúp tăng uy tín trong hồ sơ nghề nghiệp.

Hãy tham gia ngay khóa học Dựng phim chuyên nghiệp tại Green Academy để chạm đến giấc mơ trở thành một nhà làm phim tài năng. Tìm hiểu chi tiết về khóa học tại đây: Green Academy - Dựng phim.